MỞ ĐẦU
Mắt là cơ quan tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài nên rất dễ bị dị ứng. Mặt ngoài nhãn cầu luôn ẩm ướt nên tăng khả năng bám dính các dị ứng nguyên. Tuy nước mắt giúp rửa trôi nhanh chóng các dị ứng nguyên, nhưng chúng chỉ cần một thời gian rất ngắn cũng đủ để có thể gây ra các biểu hiện dị ứng tại mắt.
 

Dị ứng mắt thường xảy ra ở những người có cơ địa dị ứng hoặc kèm theo các bệnh dị ứng khác của cơ thể như hen, chàm, viêm mũi-xoang dị ứng, dị ứng thức ăn, phấn hoa, thuốc… Dị ứng mắt có thể xảy ra đơn độc hay đồng thời với các triệu chứng của dị ứng mũi-xoang như ho, hắt hơi, khụt khịt và sổ mũi, ngứa mũi hoặc cổ họng, đau đầu do tắc nghẽn xoang…
 

Giống như ở tất cả các dị ứng, dị ứng mắt xảy ra khi hệ miễn dịch nhận ra một phần tử nào đó tuy vô hại nhưng mặt khác lại có thể gây ra dị ứng cho bạn – phần tử này được gọi là dị ứng nguyên. Dị ứng nguyên làm cho hệ miễn dịch của bạn hoạt động quá mức và sinh ra các kháng thể được gọi là globulin miễn dịch E (immunoglobulin E – IgE). Các kháng thể IgE này sẽ làm trung gian trong các bệnh dị ứng bằng cách làm cho các dưỡng bào và các bạch cầu ái kiềm tăng nhạy để phóng thích ra histamine và các chất môi giới viêm khác khi tiếp xúc với các dị ứng nguyên, gây ra các triệu chứng dị ứng. Các triệu chứng này có thể làm cho bạn rất khó chịu, mắt bạn có thể nhìn thấy mờ mờ nhất thời nhưng không ảnh hưởng tới thị lực.
 

NGUYÊN NHÂN CỦA DỊ ỨNG MẮT
Có hai loại nguyên nhân hay nói cách khác là có hai hoàn cảnh để xảy ra dị ứng mắt:
- Các nguyên nhân thường gặp nhất của viêm kết mạc dị ứng xảy ra theo mùa, thường là đầu mùa xuân cho đến mùa hè và mùa thu, do các dị ứng nguyên là phấn hoa hay bào tử của meo mốc. Người bị viêm mũi dị ứng theo mùa (sốt mùa cỏ khô) thường thấy mình bị mắc các triệu chứng khi đi ra ngoài trời vào những ngày có nhiều phấn hoa. Ngoài ra một số loại thực phẩm hoặc vết đốt của ong cũng có thể gây ra dị ứng nhưng thường ít ảnh hưởng hơn đến mắt.
 

- Các nguyên nhân ít gặp hơn là loại quanh năm, có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong năm, do các dị ứng nguyên có sẵn trong nhà như bụi bặm, bét, ve, lông vũ (dùng làm đệm), các mỹ phẩm, lông thú cưng. Khi đó bạn thấy có triệu chứng khi tổng vệ sinh nhà cửa hay khi chải lông cho thú cưng. Ngoài ra một số loại mỹ phẩm, các loại thuốc nhỏ mắt kháng sinh hoặc các chất bảo quản có trong thuốc nhỏ mắt cũng có thể gây dị ứng mắt.
 

Chẩn đoán phân biệt trên biểu hiện lâm sàng.
 

CÁC BIỂU HIỆN CỦA DỊ ỨNG MẮT
Có những phản ứng khác nhau của nhãn cầu trong dị ứng mắt, tuỳ thuộc chủ yếu vào các nguyên nhân gây ra dị ứng. Gặp phổ biến nhất mà cũng dễ nhận diện nhất là các biểu hiện của viêm kết mạc dị ứng - kết mạc là một màng mỏng che phủ phía trước nhãn cầu và mặt trong các mí mắt.
 

Viêm kết mạc dị ứng
Thường gặp nhất. Các triệu chứng chủ yếu là đỏ, ngứa mắt, chảy nước mắt, tăng tiết gỉ mắt với các đặc điểm: màu trong, dai dính, lỏng như nước cháo, đôi khi đặc quánh; nặng hơn thì phù nề, co quắp mi, sợ ánh sáng. Các thể bệnh đặc biệt trong nhóm này là: viêm kết mạc theo mùa (thường kèm theo viêm mũi mùa), viêm kết mạc quanh năm, viêm kết-giác mạc mùa xuân (thường kèm với hen suyễn), viêm kết mạc kiểu dị ứng (bệnh mắt trong bệnh cảnh của viêm da dị ứng), viêm kết mạc có nhú khổng lồ ở người mang kính tiếp xúc.
 

Viêm giác mạc
Giác mạc là một mô vô mạch, được nuôi dưỡng nhờ thẩm thấu nên các biểu hiện dị ứng có vẻ âm thầm và hiếm gặp hơn, thường do dị ứng với những yếu tố nội sinh như: viêm giác mạc kẽ do dị ứng độc tố vi khuẩn lao hay xoắn khuẩn giang mai, viêm giác mạc dạng nốt do dị ứng liên cầu trùng, viêm giác mạc sau nhiễm virus herpes, thủy đậu, zona...
 

Viêm củng mạc và thượng củng mạc
Viêm thượng-củng mạc dạng nốt được cho là do dị ứng.
 

Viêm bên trong nhãn cầu
Hiếm gặp vì khó có dị ứng nguyên nào lọt vào được bên trong mắt. Chất nhân thể thủy tinh với bản chất là một dị ứng nguyên nội sinh, khi đã lọt ra ngoài bao của nó và tiếp xúc với môi trường bên trong nhãn cầu thì có thể gây ra những bệnh cảnh nặng nề cho mắt như: viêm màng bồ đào, tăng nhãn áp. Nguyên nhân là do thủy tinh thể đục quá chín, chấn thương thủng vỡ.
 

ĐIỀU TRỊ
Dị ứng mắt không nguy hiểm nhưng thường tái phát khi mắt tiếp xúc với dị ứng nguyên. Người bị dị ứng có thể rửa mắt ngay bằng nước lạnh, nước muối sinh lý, nước mắt nhân tạo. Chườm lạnh cũng là phương pháp hữu hiệu để giảm phù mi, giảm ngứa và kích thích mắt. Bệnh nhân cần tránh day, dụi, xoa, ấn tại mắt.
 

Nếu bạn không biết chắc nguyên nhân gây dị ứng mắt hoặc không có cách nào hạn chế tiếp xúc với chúng, bạn cần sử dụng các thuốc nhỏ mắt để làm giảm triệu chứng như:

PHÒNG BỆNH
Hạn chế tối đa tiếp xúc với các phần tử gây dị ứng mắt khi đã biết rõ dị ứng nguyên. Giữ môi trường sống sạch sẽ, cách li với các loài động vật, giữ thú cưng tránh xa khỏi giường, ghế đệm. Trong những ngày không khí có nhiều phấn hoa, ở lại trong nhà càng nhiều càng tốt và chạy máy điều hòa. Màng lọc của máy điều hòa nhiệt độ sẽ giúp lọc các chất gây dị ứng, cần thường xuyên làm sạch bộ lọc. Khi đi ra ngoài trong thời tiết dị ứng, nên nhớ đeo kính mát ôm sát mặt để che chắn phấn hoa và các bào tử cây cỏ bay vào mắt. Kính đeo các dạng tuy không ngăn cản triệt để được dị ứng nguyên xâm nhập vào mắt, nhưng cũng giúp giảm đáng kể nguy cơ bị dị ứng và làm dịu các khó chịu tại mắt do dị ứng. Nên đóng cửa kính khi lái xe hơi.
 

Việc dùng kính tiếp xúc và các dạng dung dịch kèm theo có thể lôi cuốn và tích lại các dị ứng nguyên có trong không khí, do đó nên cân nhắc chỉ đeo kính mắt trong mùa dị ứng hoặc cũng có thể chỉ dùng loại kính tiếp xúc sử dụng một lần trong ngày. Khi dùng mỹ phẩm trên mắt, cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, nên xoa thử trên da cẳng tay trước khi xoa lên mắt và mặt.
 

Khí hậu khô nóng ở nước ta cũng làm cho dị ứng dễ xuất hiện và là một yếu tố làm bệnh nặng thêm.
 

Khi thấy khó chịu tại mắt, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa, không tự tiện mua thuốc nhỏ và cần báo cho bác sĩ biết về tiền sử dị ứng của bạn. Ngay cả khi các bác sĩ đã cân nhắc kỹ trước khi kê đơn thì khả năng dị ứng với thuốc tra hoặc nhỏ mắt vẫn có thể xảy ra. Trong trường hợp này, nên đem đơn và thuốc đã dùng đến cơ sở chuyên khoa mắt gần nhất để được chẩn đoán và hiệu chỉnh. Thói quen dụi mắt cho đỡ ngứa có thể làm giác mạc bị loét trợt, vừa ngứa vừa đau nhức và dẫn tới tổn thương gây sẹo, giảm thị lực vĩnh viễn.
 

Muốn mắt sáng, khỏe, cần ăn uống dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo đủ các vitamin A,C,E, các muối khoáng và vi lượng, kẽm, selen, đồng... Nên đi khám mắt định kỳ, nhất là sau 40 tuổi và với người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp.
 

TỰ KIỂM TRA DỊ ỨNG MẮT
- Gia đình hay người thân có tiền sử bị dị ứng mắt hay không?
- Mắt có thường cảm thấy ngứa, đặc biệt là vào mùa xuân (mùa phấn hoa) hay không?
- Bạn đã từng bị viêm kết mạc chưa?
- Bạn có phải dùng thuốc kháng histamine hoặc thuốc thông mũi để giảm bớt các triệu chứng ho, hắt hơi hoặc xung huyết hay không?
- Khi có phấn hoa trong không khí bên ngoài, mắt bạn có giảm bớt đỏ ngứa nếu như bạn ở trong môi trường kín có điều hòa ở chế độ bật hay không?
- Bạn có bị chảy nước mắt khi sử dụng mỹ phẩm hoặc ở gần vùng có hương thơm quá mạnh không?
 

Nếu hầu hết các câu trả lời là có thì rất có thể bạn đã bị dị ứng mắt.