Theo thống kê của Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM 6 tháng đầu/2016, người bệnh nhập viện do thai ngoài cung trung bình 8 - 10 trường hợp/tháng. Điều đáng lưu ý ở đây là người bệnh hoàn toàn không có triệu chứng điển hình của thai ngoài tử cung, dễ nhầm lẫn với sinh lý bình thường. Việc chủ quan của người bệnh sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm của bệnh lý này.
 

BS CK1 Nguyễn Viết Hậu - BV Đại học Y dược TP.HCM đang thăm khám cho một sản phụ bị thai ngoài tử cung.
 

Chỉ phát hiện khi vào cấp cứu
BS CKI. Nguyễn Viết Hậu – Khoa Cấp cứu Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cho biết không bệnh nhân nào vào cấp cứu mà biết được mình có thai ngoài tử cung, bởi các triệu chứng đa phần giống nhiều bệnh lý khác.
 

Chị L. C, 32 tuổi vào cấp cứu Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM lúc 7h30 sáng trên đường đến công ty làm việc. Chị than tiểu gắt và nặng tức vùng bụng dưới từ ngày hôm trước. Sáng ngày hôm sau, triệu chứng không thuyên giảm mà còn xuất hiện choáng váng, muốn xỉu. Chị kể lại: “Mình đang trong chu kỳ kinh nhưng lần này sao thấy tiểu khó quá, cứ mắc tiểu phải đi liên tục làm gián đoạn cả buổi họp chiều qua”. Theo lời mách bảo của người bạn, khi đi làm về, chị ghé nhà thuốc tây gần nhà mua thuốc trị nhiễm trùng tiểu nhưng thấy bệnh tình có vẻ trầm trọng hơn. Qua thăm khám nhanh tại khoa Cấp cứu, các bác sĩ nghi ngờ chị C bị thai ngoài tử cung, có khả năng đã vỡ khối thai vào trong ổ bụng làm máu ứ đọng, kích thích đường tiểu, gây các triệu chứng giống nhiễm trùng đường tiểu. Đồng thời, sự chảy máu vào ổ bụng tiến triển gây tụt huyết áp, thiếu máu lên não làm chị choáng váng và muốn xỉu. Ê kíp cấp cứu nhanh chóng tiến hành truyền dịch, thực hiện xét nghiệm máu và siêu âm cấp cứu tại giường bệnh để xác định chẩn đoán. Chưa được 20 phút sau, khi người nhà còn chưa kịp đến, chị đã được chuyển khẩn cấp lên phòng mổ. Chẩn đoán của phẫu thuật cấp cứu là thai ngoài tử cung vỡ. Người bệnh được phẫu thuật nội soi cầm máu bởi các bác sĩ chuyên khoa Phụ sản của Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM.
 

Trường hợp chị C là một trong nhiều tình huống thường gặp mà khoa Cấp cứu Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM tiếp nhận và xử trí hằng ngày. Theo bác sĩ chuyên khoa 1 Nguyễn Viết Hậu, trung bình mỗi tháng khoa tiếp nhận chẩn đoán và phẫu thuật khoảng 8 - 10 trường hợp tương tự. Cũng theo bác sĩ Hậu, việc sử dụng các phương tiện hiện đại tại chỗ, ngay khi người bệnh vừa đến bệnh viện như siêu âm cấp cứu tại giường giúp chẩn đoán chính xác và nhanh chóng các bệnh lý cần phẫu thuật khẩn cấp của ngoại khoa và sản phụ khoa. Điều này hạn chế đến mức thấp nhất các biến chứng do phẫu thuật chậm trễ gây ra, nâng cao khả năng cứu sống và chữa lành bệnh ngay cả với các bệnh lý hiểm nghèo.
 

Trở lại trường hợp chị C, hai ngày sau chị xuất viện và không quên ghé cám ơn ê kíp cấp cứu cho chị hôm trước. “Mình ra huyết như hành kinh mà lại bị thai ngoài tử cung, đến giờ mình mới biết đó cũng là triệu chứng rối loạn kinh nguyệt do xuất huyết của thai ngoài tử cung gây ra”, Chị C tâm sự. Đây thường là triệu chứng gây nhầm lẫn nhiều nhất, làm người bệnh mất cảnh giác, gây chậm trễ đến khám và nhập viện. Tam chứng kinh điển (ba triệu chứng đồng thời) là trễ kinh, đau bụng và ra huyết, tuy nhiên không phải lúc nào cũng biểu hiện đầy đủ và rõ ràng ở người bệnh. Thông thường, chị em cũng khó nhớ rõ nếu chỉ trễ kinh vài ngày. Đặc biệt sau đó xuất hiện xuất huyết rỉ rả của triệu chứng thai ngoài tử cung, điều này càng làm cho chị em chủ quan hơn vì cứ nghĩ đang trong chu kỳ của mình.
 

Theo bác sĩ Nguyễn Viết Hậu, thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh làm tổ ngoài buồng tử cung, thường gặp ở vị trí vòi trứng và có khi ngay cả trong ổ bụng. Tần suất thay đổi, nhưng có thể gặp đến 10 - 12 trường hợp trên 1000 trường hợp mang thai. Thông thường thai ngoài tử cung xảy ra khi có sự cản trở trứng thụ tinh từ vòi trứng vào buồng tử cung làm tổ. Tình trạng này thường do viêm nhiễm vòi trứng, viêm nhiễm vùng chậu, khối u chèn ép vòi trứng ngay cả nạo phá thai nhiều lần hay thường xuyên dùng các loại viên tránh thai khẩn cấp cũng là những lý do góp phần bệnh này dễ xuất hiện hơn.
 

Theo sự diễn biến sinh lý tự nhiên, việc phát triển của khối thai làm tăng lượng máu nuôi đến vùng chậu giúp khối thai phát triển tốt. Nhưng nếu thai nằm ngoài buồng tử cung, sự phát triển mạch máu này trở nên bất lợi khi khối thai vỡ ra gây mất máu nhanh chóng, gây tụt huyết áp trầm trọng, choáng váng, ngất xỉu. Nếu không cứu chữa kịp thời bằng phẫu thuật cầm máu (đôi khi vừa truyền máu vừa phẫu thuật) sẽ dẫn đến người bệnh bị hôn mê, suy chức năng tất cả các cơ quan trong cơ thể và tử vong.
 

Tình huống của chị M, 19 tuổi, sinh viên năm hai của một trường đại học thì khả quan hơn. Sau khi ăn sinh nhật bạn về thì bị đau bụng kèm tiêu phân nước nhiều lần. Chị M cũng được y tế cơ quan cho thuốc điều trị rối loạn tiêu hóa nhưng qua một ngày triệu chứng không thuyên giảm, phải vào cấp cứu gần 2 giờ sáng. Do kinh nguyệt không đều nên chị M không biết mình có trễ kinh hay không? Nhưng chị khẳng định mình không thể có thai vì luôn uống thuốc ngừa thai khẩn cấp đầy đủ. Qua thăm khám và siêu âm cấp cứu tại giường, các bác sĩ phát hiện chị bị thai ngoài tử cung trong sự ngỡ ngàng của chị. Nhưng một điều may mắn, khối thai chưa vỡ và còn nhỏ nên chị được nhập viện và điều trị nội khoa bằng thuốc mà không cần phải phẫu thuật. Theo PGS TS BS Ngô Thị Kim Phụng – Phụ trách phòng khám khoa Sản phụ khoa Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, những trường hợp thai ngoài tử cung đến sớm, chưa vỡ, kích thước khối thai còn nhỏ…đều có thể điều trị nội khoa bằng thuốc. Sự tiến bộ này giúp người bệnh tránh được cuộc mổ, tránh các biến chứng phẫu thuật, bảo tồn được vòi trứng cho khả năng sinh sản về sau.
 

Rõ ràng trong hai tình huống cấp cứu nêu trên người bệnh hoàn toàn không có triệu chứng điển hình của thai ngoài tử cung. Việc xuất hiện các triệu chứng mót tiểu, tiểu gắt, rối loạn tiêu hóa do triệu chứng của thai hành, kích thước khối thai cũng như máu trong ổ bụng khi khối thai vỡ làm kích thích bàng quang, kích thích đường ruột gây nhằm lẫn với các bệnh lý đường tiêu hóa, đường tiết niệu, thậm chí cũng dễ nhằm lẫn với các bệnh lý viêm nhiễm phụ khoa, viêm nhiễm vùng chậu…Việc chủ quan của người bệnh và sự sơ sài trong quá trình thăm khám sẽ dễ bỏ sót bệnh lý nguy hiểm này.
 

Thai ngoài tử cung là một cấp cứu sản phụ khoa khẩn cấp, thời gian tính bằng phút, bằng giờ. Chính vì vậy, người bệnh cần để ý các triệu chứng sớm, đến được các cơ sở y tế có đủ phương tiện chẩn đoán và phẫu thuật sớm giúp tiên lượng cho người bệnh tốt hơn, thậm chí còn có thể được điều trị nội khoa không cần phẫu thuật giúp bảo tồn khả năng sinh sản về sau. Đây là một bệnh lý không tránh được nhưng không phải không có cách phòng ngừa. Việc tuân thủ tốt những lời khuyên của bác sĩ giúp chị em hạn chế đáng kể sự xuất hiện của bệnh lý này như khám phụ khoa định kỳ nhằm phát hiện và điều trị các bệnh lý viêm nhiễm không gây triệu chứng; phụ nữ tuổi sinh đẻ cần tư vấn các biện pháp ngừa thai hợp lý của bác sĩ chuyên khoa sản phụ khoa như thuốc ngừa thai uống hằng ngày, bao cao su, dụng cụ tránh thai,…tránh để mang thai ngoài ý muốn sau đó nạo phá thai nhiều lần; đồng thời cũng cần tư vấn sử dụng các thuốc viên tránh thai khẩn cấp một cách hợp lý, tránh tự ý dùng nhiều lần. Khi thấy đau bụng, rối loạn tiêu hóa, rối loạn triệu chứng đường tiết niệu trong lúc ra huyết, hành kinh, hay trễ kinh người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn kịp thời.
 

Sau đây BS CKI Nguyễn Thị Lan – Phòng khám Sản Phụ khoa Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM có những lý giải khoa học chuyên sâu về căn bệnh khó chẩn đoán và cần xử trí nhanh này:
 

Thai ngoài tử cung là gì?
Thai ngoài tử cung là trứng đã thụ tinh làm tổ và phát triển ở ngoài buồng tử cung.
 

Hơn 95% thai đóng ở ống dẫn trứng, còn ở các vị trí như thai đóng ở đoạn bóng, loa, eo, đoạn kẻ, loa vòi trứng hoặc ở sừng tử cung. Ngoài ra, các vị trí ít gặp hơn như thai ở vết mổ cũ, thai ở cổ tử cung, thai ở buồng trứng và thai trong ổ bụng.
 

Nguyên nhân thai ngoài tử cung?
Tất cả những yếu tố ngăn cản hay làm chậm trễ sự di chuyển của trứng từ nơi thụ tinh đến buồng tử cung.

Đối tượng và độ tuổi dễ bị thai ngoài tử cung?
Tất cả những phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đều có nguy cơ bị thai ngoài tử cung, tuy nhiên theo những thống kê gần đây thì phụ nữ trẻ chưa muốn có con, có quan hệ tình dục không an toàn, và ngừa thai không đúng cách bị thai ngoài tử cung cao hơn.
 

Dấu hiệu nhận biết thai ngoài tử cung, các dấu hiệu dễ nhầm lẫn với các triệu chứng khác?
 

Vì thai ngoài tử cung có nhiều dạng lâm sàng khác nhau nên trong một số trường hợp việc chẩn đoán rất khó khăn. Không có triệu chứng lâm sàng nào giúp xác định chắc chắn thai ngoài tử cung.
 

Việc chẩn đoán thai ngoài tử cung phải phối hợp bệnh sử, triệu chứng lâm sàng, khám lâm sàng và thực hiện cận lâm sàng. Tuy nhiên có một số triệu chứng bất thường như trễ kinh, có kinh kéo dài hơn bình thường, kinh ra nhiều lần trong tháng, đau trằn bụng dưới và có yếu tố nguy cơ ngừa thai không an toàn, ngừa thai khẩn cấp thì người bệnh phải khám phụ khoa ngay. Các triệu chứng này có thể gặp trong bệnh lý thai ngoài tử cung, nang buồng trứng xuất huyết, viêm nhiễm vùng chậu, thai lưu…
 

Khi phát hiện trễ, những tai biến, biến chứng nguy hiểm nào có thể xảy ra cho người bệnh hoặc sau khi điều trị, những di chứng nào có thể để lại ảnh hưởng đến cuộc sống người bệnh?
Việc chẩn đoán sớm thai ngoài tử cung mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh như ít nguy hiểm đến tính mạng người bệnh, giảm chi phí điều trị, khả năng điều trị bảo tồn thành công cao, duy trì chức năng sinh sản.
 

Khi phát hiện trễ (thai ngoài vỡ), người bệnh mất nhiều máu, nặng hơn sẽ bị sốc mất máu, nếu không điều trị kịp nguy cơ tử vong cao, có thể để lại di chứng vô sinh, vô kinh sau này.
 

Phương pháp chẩn đoán sớm thai ngoài tử cung?
Không có phương pháp nào chuẩn đoán sớm thai ngoài tử cung mà thường phát hiện thai ngoài tử cung trong 2 tình huống sau:
- Tình huống thai ngoài tử cung ống dẫn trứng chưa vỡ và thường hay gặp tại phòng khám phụ khoa.
- Hỏi bệnh sử: gồm chu kỳ kinh nguyệt, tiền căn thai kỳ trước, tiền căn vô sinh, sử dụng biện pháp tránh thai, đánh giá yếu tố nguy cơ và triệu chứng lâm sàng hiện tại.

Cách điều trị thai ngoài tử cung?
Tùy từng trường hợp thai ngoài tử cung mà lựa chọn phương pháp điều trị nội khoa hay điều trị ngoại khoa. Điều trị nội khoa khi thai ngoài chưa vỡ, beta HCG máu < 5000mIU/ml, khối thai < 3,5cm và chức năng gan, thận, công thức máu bình thường. Điều trị ngoại khoa khi thai ngoài tử cung vỡ, điều trị nội khoa thất bại. Tỷ lệ thành công của 2 phương pháp này là ngang nhau, phục hồi khả năng sinh sản khoảng 80% - 85% và tái phát thai ngoài tử cung khoảng 10-15%.
 

Biện pháp phòng ngừa thai ngoài tử cung?
Sử dụng biện pháp ngừa thai đúng khi chưa muốn có con, hạn chế sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp. Quan hệ tình dục an toàn, tránh bệnh lây truyền qua đường tình dục. Vệ sinh sinh dục, khám phụ khoa định kỳ phát hiện và điều trị sớm viêm nhiễm sinh dục. Không nạo hút thai.
 

Can Khương/Tạp chí Gia đình & Trẻ em
Theo http://giadinhvatreem.vn/