Trong tiến trình đổi mới toàn diện đất nước, công tác bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân và phát triển ngành Y tế luôn được Đảng, Nhà nước xác định là nhiệm vụ chính trị hàng đầu, thể hiện bản chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa

Quốc hội làm lễ chào cờ trước khi khai mạc kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV. Ảnh: Chinhphu.vn

"Sức khỏe nhân dân là nền tảng hạnh phúc và phát triển bền vững của đất nước"

Trải qua đại dịch Covid-19 và giai đoạn phục hồi kinh tế - xã hội, y tế Việt Nam tiếp tục được đặt ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển con người, với mục tiêu “sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi người dân và của cả dân tộc”.

Phát biểu tại buổi làm việc với Bộ Y tế (tháng 2/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Ngành Y cần vượt qua khó khăn, phát huy truyền thống vẻ vang, đổi mới tư duy quản trị, xây dựng đội ngũ cán bộ ‘vừa hồng, vừa chuyên’, thật sự tận tâm vì sức khỏe nhân dân”.

Cùng với đó, Thông báo số 176-TB/VPTW ngày 25/4/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng nêu rõ: “Sức khỏe nhân dân là nền tảng hạnh phúc và phát triển bền vững của đất nước; phát triển y tế phải gắn với phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong thời đại mới”.

Tuy nhiên, không thể không kể đến những vấn đề còn tồn tại để tập trung tháo gỡ, khơi thông những nút thắt này, nhất là những nút thắt quan trọng liên quan đến thể chế sẽ giúp cho ngành Y tế mở ra những sự phát triển vượt bậc.

Điểm nghẽn thứ nhất là về thiếu hụt nhân lực, mất cân đối nguồn nhân sự y tế. Theo Niên giám thống kê y tế 2024, Việt Nam đạt 14 bác sĩ/10.000 dân, cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu về số bác sĩ/vạn dân và số giường bệnh/vạn dân được Chính phủ giao. Tuy nhiên số bác sĩ phân bổ không đồng đều giữa các vùng, các khu vực; hệ thống y tế công lập còn thiếu nhiều nhân viên y tế, đặc biệt tại tuyến cơ sở, vùng sâu, vùng xa.

Ba năm gần đây, gần 15.000 cán bộ y tế nghỉ việc hoặc chuyển sang khu vực tư nhân. Nhiều bệnh viện công lớn mất hàng loạt bác sĩ có tay nghề cao. Lý do chủ yếu là thu nhập chưa tương xứng, áp lực công việc lớn, môi trường hành chính phức tạp, trong khi khu vực tư nhân có cơ chế linh hoạt hơn. Nếu không có giải pháp căn cơ, “chảy máu chất xám y tế” có thể kéo dài, đe dọa chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan. Ảnh: Báo điện tử Chính phủ

Điểm nghẽn về ách tắc trong đấu thầu, mua sắm thuốc và trang thiết bị cũng cần được nhanh chóng giải quyết. Đây là một trong những điểm nghẽn lớn nhất của hệ thống y tế công suốt giai đoạn 2022 - 2024.

Sau đại dịch, nhiều bệnh viện lúng túng, e ngại khi triển khai đấu thầu do quy định chồng chéo, thiếu hướng dẫn thống nhất, dẫn tới tình trạng thiếu thuốc, thiếu vật tư tiêu hao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến công tác điều trị. Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia (phiên bản 2024) được đưa vào vận hành để minh bạch hóa quy trình mua sắm, nhưng giai đoạn đầu còn gặp khó khăn kỹ thuật, nhiều cơ sở chưa thành thạo, dẫn đến chậm phê duyệt hồ sơ và gián đoạn cung ứng. Nhiều lãnh đạo bệnh viện “sợ sai, sợ trách nhiệm”, khiến hoạt động bị đình trệ. Tổng Bí thư Tô Lâm từng nói thẳng trong một hội nghị của Bộ Y tế: “Phải xem lại ‘ông đấu thầu có tội gì’ – tội làm chậm phát triển, làm dân khổ vì thiếu thuốc, thiếu thiết bị”. Đây không chỉ là lời cảnh tỉnh, mà còn là chỉ đạo trực tiếp để cải cách thể chế đấu thầu, biến “điểm nghẽn” thành “động lực phát triển”.

Cơ chế tự chủ tài chính và thanh toán Bảo hiểm y tế (BHYT) còn nhiều vướng mắc. Chính sách tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP là một bước tiến quan trọng, nhưng thực tế vẫn tồn tại bất cập: Nhiều bệnh viện chưa đủ điều kiện tự chủ toàn phần, phải vừa lo nguồn thu, vừa chờ ngân sách; Quy trình thanh toán BHYT còn phức tạp, dẫn đến chậm quyết toán, nợ đọng quỹ; chênh lệch giữa các tuyến ngày càng lớn: Tuyến trung ương có thể mở rộng dịch vụ kỹ thuật cao, trong khi tuyến dưới thiếu nguồn lực cơ bản. Điều này đòi hỏi cơ chế tài chính y tế công bằng và bền vững hơn, hướng đến mục tiêu “mọi người dân đều được chăm sóc y tế chất lượng, không ai bị bỏ lại phía sau”.

Hệ thống y tế cơ sở và y tế dự phòng còn yếu. Dù được xác định là “nền tảng của hệ thống y tế”, nhưng đến năm 2025 chỉ 60% trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia, 20% không có bác sĩ thường trực. Các bệnh không lây nhiễm (tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư) ngày càng phổ biến, nhưng y tế dự phòng chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa và già hóa dân số. Sự yếu kém của tuyến cơ sở khiến bệnh viện tuyến trên quá tải, người dân phải di chuyển xa, chi phí y tế tăng cao – đây chính là một trong những nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý sức khỏe cộng đồng.

Y học tiên tiến và y học cổ truyền được kết hợp chặt chẽ trong hệ thống y tế Việt Nam để chăm sóc sức khỏe người dân. Ảnh: Bảo San

Tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế

Ngày 9/9/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 72-NQ/TW về “Tiếp tục đổi mới, củng cố và phát triển hệ thống y tế Việt Nam đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới”.

Nghị quyết khẳng định: “Phát triển y tế là trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị; Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kết hợp phát huy nguồn lực xã hội; bảo đảm mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế có chất lượng, công bằng, an toàn và hiệu quả”. Trọng tâm của Nghị quyết là tăng đầu tư cho y tế cơ sở và y tế dự phòng; cải cách tài chính y tế, đổi mới phương thức chi trả BHYT; phát triển nhân lực chất lượng cao; đẩy mạnh chuyển đổi số và hiện đại hóa quản trị y tế.

Luật 90/2025/QH15 – tháo gỡ nút thắt trong đấu thầu y tế. Một trong những điểm sáng thể chế lớn nhất năm 2025 là việc Quốc hội thông qua Luật số 90/2025/QH15 – Luật Đấu thầu (sửa đổi), có hiệu lực từ 1/7/2025. Luật này được đánh giá là “liều thuốc thể chế mạnh mẽ” nhằm khắc phục tình trạng ách tắc trong mua sắm, đấu thầu thuốc và thiết bị y tế.

Những điểm mới nổi bật như: Phân cấp mạnh, trao quyền trực tiếp cho chủ đầu tư, giúp rút ngắn quy trình; bổ sung phương pháp đánh giá kỹ thuật – giá kết hợp, phù hợp với gói thầu y tế, ưu tiên năng lực kỹ thuật thay vì giá thấp nhất; mở rộng ưu đãi cho doanh nghiệp khoa học – công nghệ, sản xuất thuốc và thiết bị trong nước, góp phần giảm nhập khẩu, tăng chủ động nguồn cung.

Nhờ Luật 90, các bệnh viện được trao quyền, giảm sợ trách nhiệm, nhưng vẫn tăng tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và kiểm soát rủi ro. Kết quả bước đầu cho thấy: Thời gian đấu thầu giảm 30%, tiết kiệm 8 - 12% chi phí, và đặc biệt không còn tình trạng thiếu thuốc, thiếu thiết bị y tế trên diện rộng.

Ngay sau khi Luật 90/2025/QH15 có hiệu lực, Bộ Y tế và Bộ Kế hoạch – Đầu tư đã thành lập Tổ công tác liên ngành rà soát 100% gói thầu y tế tồn đọng tại các địa phương. Hàng loạt hướng dẫn cụ thể được ban hành, giúp các bệnh viện tự tin thực hiện đấu thầu đúng quy định mà không lo rủi ro pháp lý. Đây là minh chứng cụ thể cho chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Luật pháp phải là công cụ giúp cán bộ làm đúng, chứ không phải sợi dây trói sự phát triển”.

Các đại biểu thảo luận tại Nghị trường Quốc hội. Ảnh: Quochoi.vn

Tại TP Hồ Chí Minh, chỉ trong 3 tháng (7 - 9/2025), Bệnh viện Chợ Rẫy đã hoàn tất đấu thầu 180 gói thuốc, vật tư tiêu hao và thiết bị y tế – tiến độ nhanh gấp đôi cùng kỳ năm trước. Bệnh viện Bạch Mai giảm thời gian phê duyệt hồ sơ thầu từ 45 ngày xuống còn 25 ngày; chi phí tiết kiệm trung bình 10 - 12%. Quan trọng hơn, tâm lý e ngại, trì trệ trong hệ thống công lập dần được thay thế bằng tinh thần chủ động, minh bạch và trách nhiệm.

Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia phiên bản 2025 cũng được nâng cấp, cho phép giám sát theo thời gian thực, công khai giá trúng thầu và hồ sơ nhà cung cấp. Nhiều địa phương đã vận hành đồng bộ, giảm đáng kể các khâu trung gian. Đây là minh chứng sống động theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Phải tháo gỡ cho cán bộ dám làm đúng, biến sự e dè thành hành động, biến nỗi sợ trách nhiệm thành động lực phụng sự nhân dân".

Nếu giai đoạn 2022 - 2024 được xem là “điểm nghẽn niềm tin” thì năm 2025 đánh dấu bước chuyển mình rõ rệt của hệ thống y tế Việt Nam – khi hàng loạt chủ trương lớn của Đảng và Chính phủ được thể chế hóa, đi vào cuộc sống. Những vấn đề tưởng như “bất khả thi” đã được tháo gỡ bằng hành động quyết liệt, thể hiện tinh thần “nói đi đôi với làm”.

Khắc phục tình trạng thiếu nhân lực và “chảy máu chất xám”. Nhằm giải quyết một trong những điểm nghẽn lâu nay của ngành Y tế: Nguồn nhân lực thiếu hụt và mất cân đối, đặc biệt tại tuyến cơ sở và vùng sâu, vùng xa, Chính phủ đã và đang thực hiện loạt giải pháp thể chế quan trọng. Điển hình là dự thảo Nghị định về chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với viên chức, người lao động công tác tại các cơ sở y tế công lập (thay thế Nghị định 56/2011/NĐ-CP) do Bộ Y tế chủ trì lấy ý kiến năm 2025. Theo đó, các viên chức và người lao động công tác tại những vị trí trực tiếp điều trị, chăm sóc người bệnh – như khám, xét nghiệm, hồi sức tích cực, chăm sóc người mắc bệnh truyền nhiễm nhóm A – sẽ được hưởng mức phụ cấp ưu đãi lên tới 70% mức lương cơ bản. Chế độ ưu đãi này còn mở rộng đối tượng áp dụng tới viên chức, người lao động tại trạm y tế xã, phường và đơn vị y tế dự phòng – lĩnh vực vốn thiếu hấp dẫn so với khu vực điều trị chuyên sâu.

Những chính sách này giúp ngăn chặn tình trạng “chảy máu chất xám”, tạo động lực giữ chân nhân lực tuyến cơ sở và nâng cao chất lượng đội ngũ y tế. Hệ quả là cán bộ y tế có điều kiện cải thiện thu nhập, được đánh giá đúng vai trò và trách nhiệm – từ đó góp phần nâng tỷ lệ bác sĩ, điều dưỡng tại vùng khó khăn và từng bước thu hẹp khoảng cách giữa các tuyến.

Tự chủ bệnh viện gắn với công bằng y tế và xã hội hóa có định hướng. Chính phủ đã ban hành Nghị định 111/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 60/2021/NĐ-CP, cho phép các bệnh viện công được tự chủ tài chính từng phần, đồng thời bảo lưu ngân sách Nhà nước cho nhiệm vụ công ích, bệnh hiếm, vùng khó khăn. Nhờ vậy, các mô hình hợp tác công – tư trong y tế đã phát triển mạnh. Những đổi mới này không chỉ bổ sung nguồn lực tài chính, mà còn nâng cao hiệu quả quản trị, góp phần bảo đảm mọi người dân đều được hưởng lợi từ tiến bộ y học, không bị thương mại hóa thái quá.

Củng cố y tế cơ sở và y tế dự phòng, tăng cường chuyển đổi số trong quản trị y tế. Sau khi được bố trí 5.000 tỷ đồng từ Chương trình phục hồi kinh tế – xã hội, gần 3.000 trạm y tế xã được cải tạo, trang bị mới. Những chương trình này đã giúp giảm 12% số lượt bệnh nhân vượt tuyến trong năm 2025, đồng thời tăng tỷ lệ quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng lên 65%.

Đến cuối năm 2025, gần 100% bệnh viện tuyến tỉnh đã triển khai bệnh án điện tử; cổng dữ liệu quốc gia về thuốc và vật tư y tế được công khai, giúp người dân dễ dàng tra cứu, giám sát giá. Bộ Y tế đang xây dựng nền tảng trí tuệ nhân tạo y tế quốc gia, ứng dụng AI trong chẩn đoán hình ảnh và phân tích dịch tễ.

Những đổi mới ấy không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý, mà còn củng cố niềm tin của Nhân dân vào một nền y tế công khai, chuyên nghiệp, hiện đại. Những chuyển biến trên cho thấy: Với sự lãnh đạo của Đảng, sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ và tinh thần tận tụy của hàng trăm nghìn thầy thuốc, ngành Y tế Việt Nam đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất kể từ sau đại dịch.

Từ “sợ sai” đến “dám làm đúng”; từ “thiếu thuốc, thiếu người” đến “chủ động, minh bạch”; từ “bị động” đến “tự chủ và sáng tạo” – đó là minh chứng sống động cho tinh thần chuyển mình mà Nghị quyết 72-NQ/TW và Luật 90/2025/QH15 đã khởi nguồn.

Từ “sợ sai” đến “dám làm đúng”; từ “thiếu thuốc, thiếu người” đến “chủ động, minh bạch”; từ “bị động” đến “tự chủ và sáng tạo” – đó là minh chứng sống động cho tinh thần chuyển mình của ngành Y tế. Ảnh: Cổng TTĐT Bộ Y tế

Niềm tin và khát vọng phát triển

Giai đoạn 2024 - 2025 ghi dấu bước chuyển lớn trong lịch sử ngành Y tế Việt Nam – từ khủng hoảng niềm tin sang đổi mới thể chế, từ lúng túng sang chủ động, từ phòng thủ sang phát triển. Những chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết 72-NQ/TW, Luật 90/2025/QH15, cùng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm và Thông báo 176-TB/VPTW, đã thắp lên niềm tin mới cho đội ngũ thầy thuốc và người dân cả nước.

Như Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: “Phải xây dựng ngành Y tế thật sự trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân trong giai đoạn mới”. Câu nói ấy không chỉ là định hướng, mà là mệnh lệnh của lương tâm và trách nhiệm chính trị, nhắc nhở toàn ngành phải không ngừng phấn đấu, đổi mới, tận tụy vì nhân dân.

Với nền tảng chính trị vững chắc, hệ thống pháp lý ngày càng hoàn thiện, cùng tinh thần nhân văn sâu sắc của người thầy thuốc Việt Nam, chúng ta có quyền tin tưởng rằng: Ngành Y tế Việt Nam sẽ tiếp tục vươn lên mạnh mẽ, hiện đại, nhân văn và bền vững – vì sức khỏe, hạnh phúc của mỗi người dân, vì tương lai của dân tộc.
 

PGS TS BS. Nguyễn Hoàng Bắc
PGS TS BS. Nguyễn Hữu Thịnh

Link nguồn: https://thanhtra.com.vn/y-te-8CCF74D5E/ky-2-nhung-diem-nghen-can-thao-go-cua-nganh-y-te-trong-giai-doan-moi-fd59dcb0b.html