Những thách thức hiện nay cho thấy ngành y tế Việt Nam cần một bước đột phá về thể chế, quản trị và công nghệ, để có thể thích ứng với bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Trạm Y tế xã Ứng Thiên (Hà Nội) khám sức khỏe cho người dân. Ảnh: Bộ Y tế

Bên cạnh thành tựu, ngành Y tế vẫn đối đang phải mặt với nhiều khó khăn: Già hóa dân số khiến nhu cầu chăm sóc y tế mạn tính tăng nhanh, trong khi nguồn lực nhân lực chưa đáp ứng; ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, dịch bệnh mới nổi (Covid-19, sốt xuất huyết, tay chân miệng) đòi hỏi hệ thống giám sát y tế hiện đại và linh hoạt hơn; chênh lệch vùng miền còn rõ rệt: tỷ lệ bác sĩ/vạn dân ở đồng bằng cao gấp 3 - 4 lần so với miền núi; y tế tư nhân phát triển mạnh nhưng chưa gắn kết chặt chẽ với y tế công; thiếu cơ chế chia sẻ dữ liệu, quản lý chất lượng và giá dịch vụ; những thách thức đấy cho thấy ngành y tế Việt Nam cần một bước đột phá về thể chế, quản trị và công nghệ, để có thể thích ứng với bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Chính phủ đang xây dựng Đề án miễn viện phí toàn dân giai đoạn 2030 - 2035. Ảnh: Báo điện tử Chính phủ
 

Bước đột phá trong chính sách y tế: Khám sức khỏe định kỳ và miễn viện phí toàn dân

Trong tinh thần đổi mới toàn diện và lấy người dân làm trung tâm, Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định hai đột phá chiến lược: Khám sức khỏe định kỳ toàn dân và miễn viện phí toàn dân theo lộ trình.

Từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ ít nhất mỗi năm một lần, có sổ sức khỏe điện tử để theo dõi suốt đời. Chính sách này của ngành y tế thể hiện sự chuyển hướng mạnh mẽ từ chữa bệnh sang phòng bệnh chủ động, đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Một xã hội khỏe mạnh không thể chỉ trông chờ vào bác sĩ; phòng bệnh phải bắt đầu từ ý thức của mỗi người dân".

Song song đó, Chính phủ đang xây dựng Đề án miễn viện phí toàn dân giai đoạn 2030 - 2035, nhằm giảm gánh nặng tài chính, bảo đảm công bằng trong chăm sóc sức khỏe. Nhà nước và Quỹ Bảo hiểm y tế sẽ chi trả chi phí cơ bản, hướng tới tỷ lệ bao phủ 100% dân số và giảm chi trực tiếp từ tiền túi hộ gia đình xuống mức trung bình ASEAN.

Hai chính sách nêu trên của ngành Y tế không chỉ khẳng định bản chất nhân văn, ưu việt của chế độ ta, mà còn đặt nền tảng cho một hệ thống y tế Việt Nam hiện đại, công bằng, vì con người, hướng tới mục tiêu “mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe trọn vẹn, suốt vòng đời".

Một nền y tế phát triển bền vững phải dựa trên hệ thống thể chế minh bạch, nhất quán và tiên tiến. Ảnh: Quochoi.vn
 

Hoàn thiện thể chế và tăng cường năng lực quản trị hệ thống y tế

Một nền y tế phát triển bền vững phải dựa trên hệ thống thể chế minh bạch, nhất quán và tiên tiến.

Trong giai đoạn tới, Chính phủ xác định cải cách thể chế ngành Y tế là trụ cột đột phá số một, với trọng tâm: Hoàn thiện các văn bản hướng dẫn triển khai Luật 90/2025/QH15, đặc biệt về đấu thầu, mua sắm thuốc, thiết bị, dịch vụ kỹ thuật y tế; xây dựng Luật Dân số, Luật Phòng bệnh, Luật An toàn thực phẩm, Luật Thiết bị y tế, bổ sung và sửa đổi một số Luật hiện hành nhằm tạo khung pháp lý điều hành hiệu quả; tăng cường phân cấp, giao quyền và trách nhiệm giải trình cho bệnh viện, cơ sở y tế tuyến dưới, giúp các đơn vị chủ động trong tài chính và nhân lực; hoàn thiện cơ chế giám sát, đánh giá độc lập: Thiết lập hệ thống kiểm toán y tế công, hội đồng đạo đức y khoa quốc gia, và trung tâm đánh giá chất lượng y tế độc lập.

Sự đổi mới này đối với ngành Y tế không chỉ giúp hệ thống y tế vận hành hiệu quả hơn, mà còn khôi phục niềm tin của đội ngũ cán bộ và người dân, tạo động lực cho những cải cách tiếp theo.
 

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đổi mới đào tạo y khoa

Nguồn nhân lực là “trái tim” của hệ thống y tế. Đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu đạt tỷ lệ 15 bác sĩ/vạn dân, tương đương mức trung bình của khu vực ASEAN.

Để đạt được mục tiêu đó, Bộ Y tế cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai Chương trình đổi mới đào tạo y khoa toàn diện, bao gồm: Chuẩn hóa chương trình đào tạo bác sĩ 6 năm, điều dưỡng 4 năm, theo khung năng lực ASEAN; phát triển các bệnh viện trực thuộc các trường đại học sức khỏe, gắn kết đào tạo với thực hành lâm sàng; mở rộng hợp tác quốc tế trong đào tạo và chuyển giao công nghệ; tăng cường đào tạo y học gia đình, y tế công cộng, y tế dự phòng – những lĩnh vực còn thiếu hụt trầm trọng.

Cùng với đó, Chính phủ khuyến khích chính sách giữ chân nhân tài y tế thông qua thu nhập thỏa đáng, môi trường làm việc minh bạch, và cơ hội phát triển nghề nghiệp rõ ràng.

Đặc biệt, cần hình thành “Văn hóa y tế Việt Nam mới” – kết hợp y đức truyền thống với quản trị chuyên nghiệp, đặt người bệnh làm trung tâm, lấy hiệu quả xã hội làm thước đo thành công của ngành Y tế.

130 cán bộ y tế tham gia lớp bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Ảnh: TH
 

Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2045

Chiến lược này được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 89/QĐ-TTg ngày 23/1/2024, là kim chỉ nam cho định hướng phát triển y tế trong dài hạn. Chiến lược đề ra mục tiêu trọng tâm đến năm 2030, mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, sống trong cộng đồng an toàn, góp phần nâng cao chất lượng nguồn lực quốc gia.

Đặc biệt, tầm nhìn đến năm 2045 hướng tới một hệ thống y tế hiện đại, công bằng, hiệu quả, hội nhập quốc tế, trong đó con người là trung tâm và sức khỏe là nền tảng của hạnh phúc, thịnh vượng quốc gia.
 

Phát triển y tế theo hướng chuyên sâu, công nghệ cao, chuyển đổi số toàn diện

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, y học thế giới đang bước vào kỷ nguyên y học chính xác, kết hợp dữ liệu di truyền, trí tuệ nhân tạo (AI), và y học số. Ngành Y tế Việt Nam đã khởi động chương trình “Phát triển y tế theo hướng chuyên sâu và ứng dụng công nghệ cao”, tập trung vào ba trụ cột: Y học chuyên sâu – chất lượng cao: Đầu tư trọng điểm cho các trung tâm tim mạch, ghép tạng, ung thư, thần kinh, ngoại khoa; chuyển đổi số y tế toàn diện: Xây dựng nền tảng dữ liệu y tế quốc gia, kết nối 100% cơ sở khám chữa bệnh công – tư; áp dụng AI trong chẩn đoán hình ảnh, dược lâm sàng, hỗ trợ ra quyết định điều trị, dự báo dịch tễ; y tế thông minh vì người dân: Triển khai ứng dụng chăm sóc sức khỏe cá nhân, khám bệnh từ xa, và hồ sơ sức khỏe điện tử.

Đây chính là hướng đi chiến lược giúp ngành Y tế Việt Nam rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển, từng bước hội nhập sâu rộng vào hệ thống y tế toàn cầu.
 

Tăng cường đầu tư tài chính y tế và đẩy mạnh xã hội hóa có định hướng

Giai đoạn 2025 - 2030, tỷ trọng chi ngân sách cho y tế dự kiến đạt 8 - 9% tổng chi quốc gia, tương đương chuẩn trung bình khu vực. Nguồn vốn này tập trung cho ba lĩnh vực then chốt: Y tế cơ sở, y tế dự phòng: nâng cấp hơn 6.000 trạm y tế xã, đầu tư mạng lưới giám sát dịch bệnh hiện đại; cơ sở vật chất kỹ thuật cao: hình thành các trung tâm y học chuyên sâu cấp quốc gia; chuyển đổi số và quản trị y tế hiện đại: triển khai hệ thống hồ sơ sức khỏe điện tử và bệnh án điện tử toàn quốc.

Song song đó, Nhà nước khuyến khích xã hội hóa y tế có kiểm soát, thông qua các hình thức: Hợp tác công – tư (PPP) trong xây dựng các cơ sở y tế; liên kết đầu tư thiết bị kỹ thuật cao theo nguyên tắc “bệnh viện công làm chủ, doanh nghiệp cùng đầu tư, lợi ích chia sẻ minh bạch”; ưu đãi thuế và tín dụng cho các doanh nghiệp đầu tư sản xuất thuốc, vật tư, thiết bị y tế trong nước. Cơ chế này vừa tăng cường nguồn lực, vừa bảo đảm định hướng công bằng, tránh thương mại hóa cực đoan trong y tế.

Nhà nước khuyến khích xã hội hóa y tế có kiểm soát. Ảnh: Cổng TTĐT Bộ Y tế
 

Đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong y học

Chuyển đổi số không chỉ là công cụ hỗ trợ mà đã trở thành trụ cột phát triển chiến lược của hệ thống y tế Việt Nam. Bộ Y tế đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% cơ sở khám, chữa bệnh công lập áp dụng hệ thống quản lý bệnh viện thông minh (HIS), AI hỗ trợ chẩn đoán, và phân tích dữ liệu y tế lớn (Big Data).

Các giải pháp trọng tâm gồm: Xây dựng nền tảng y tế số quốc gia kết nối dữ liệu giữa các bệnh viện, cơ quan bảo hiểm và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Phát triển mã định danh y tế cá nhân, tích hợp với căn cước và bảo hiểm y tế; khuyến khích nghiên cứu y học chính xác, dược học gen, thiết bị y tế thông minh, robot y tế, và AI chẩn đoán hình ảnh; tăng cường an ninh mạng, bảo mật thông tin y tế, bảo đảm quyền riêng tư của người dân.

Những bước tiến này giúp y tế Việt Nam rút ngắn khoảng cách công nghệ với thế giới, đồng thời mở ra thị trường mới cho dịch vụ y tế thông minh và du lịch chăm sóc sức khỏe – một lĩnh vực tiềm năng của kỷ nguyên hội nhập.
 

Xây dựng hệ thống y tế xanh, nhân văn và bền vững

Phát triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt của mọi ngành, trong đó y tế có vai trò đặc biệt. Để thực hiện yêu cầu này, Bộ Y tế đang triển khai “Bộ tiêu chí cơ sở y tế xanh – sạch – đẹp” và các văn bản pháp quy về quản lý chất thải y tế, giảm thiểu chất thải nhựa, giảm phát thải khí nhà kính trong y tế; hợp tác với các bộ ngành, viện nghiên cứu để nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ xử lý chất thải y tế tiên tiến.

Theo đó, đến năm 2030, phấn đấu 90% bệnh viện đạt chuẩn bệnh viện xanh; 70% cơ sở y tế xử lý rác thải đạt chuẩn môi trường; 100% cơ sở y tế ứng dụng năng lượng tái tạo hoặc tiết kiệm năng lượng.

Cùng với đó là phát triển y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong chăm sóc sức khỏe. Tinh thần “y học vì con người, y đức vì xã hội” được đặt ở trung tâm – hướng tới một nền y tế nhân văn, thân thiện, gắn bó với cộng đồng.
 

Khát vọng một nền y tế Việt Nam nhân văn, hiện đại và vì con người trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Từ Nghị quyết 20-NQ/TW (2017) đến Nghị quyết 72-NQ/TW (2025), từ những bước đi đầu tiên của Chiến lược quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân giai đoạn 2021 - 2030, đến Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi, Luật 90/2025/QH15, ngành Y tế Việt Nam đã và đang bước đi trên con đường đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, bền vững.

Sự lãnh đạo toàn diện và tuyệt đối của Đảng; công tác thể chế hóa chủ trương, nghị quyết của Đảng thành pháp luật được tiến hành triệt để, kịp thời, gắn với cơ chế giám sát chặt chẽ của Quốc hội; sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, cùng tinh thần tận tụy của hàng trăm nghìn cán bộ y tế trên mọi miền đất nước, đã tạo nên một niềm tin vững chắc vào tương lai của y tế Việt Nam. Như Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh: “Xây dựng ngành Y tế không chỉ là chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, mà còn là gìn giữ hạnh phúc, là vun đắp tương lai của dân tộc”. Trong hành trình ấy, ngành Y tế mang trong mình sứ mệnh kép, bảo vệ sức khỏe nhân dân và xây dựng hình ảnh một Việt Nam hiện đại, nhân văn, giàu bản sắc. Từ mỗi trạm y tế vùng cao, đến các bệnh viện kỹ thuật cao ở đô thị, từ người thầy thuốc ngày đêm miệt mài bên giường bệnh, đến các nhà khoa học lặng lẽ trong phòng thí nghiệm, tất cả đều đang góp phần kiến tạo một nền y tế vì con người, vì Tổ quốc – hiện đại, nhân văn và hội nhập.

Bước sang kỷ nguyên chuyển mình của dân tộc, khi Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045, nền y tế Việt Nam phải vừa là lá chắn vững chắc bảo vệ sức khỏe nhân dân, vừa là nguồn lực trí tuệ góp phần nâng cao sức cạnh tranh quốc gia. Trong mỗi chính sách, mỗi đổi mới thể chế, đều ẩn chứa một thông điệp: Sức khỏe của người dân là tài sản quý giá nhất của quốc gia, là nền tảng cho sự phát triển thịnh vượng, hạnh phúc và trường tồn. Một nền y tế vì con người không chỉ chữa lành thể xác, mà còn chăm sóc niềm tin, phẩm giá và tinh thần Việt Nam. Một nền y tế trong kỷ nguyên chuyển mình không chỉ tiếp nhận tri thức của nhân loại, mà còn khẳng định trí tuệ, lòng nhân ái và khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam.

Đó chính là khát vọng lớn lao và cũng là cam kết chính trị sâu sắc của Đảng, Nhà nước và toàn ngành Y tế – hướng tới một Việt Nam khỏe mạnh, hạnh phúc, thịnh vượng mà Quốc hội với tinh thần “Diên Hồng”, sẽ để lại dấu ấn của mình với những thành tựu cải cách thể chế quan trọng, không những cho 80 năm đã qua, mà còn là những tương lai phía trước.

PGS TS BS. Nguyễn Hoàng Bắc
PGS TS BS. Nguyễn Hữu Thịnh

Link nguồn: https://thanhtra.com.vn/y-te-8CCF74D5E/ky-3-nganh-y-te-viet-nam-trong-ky-nguyen-vuon-minh-phat-trien-ben-vung-nhan-van-va-hoi-nhap-quoc-te-fd59dcb14.html