Nứt Hậu môn

27/05/2013 11:12:00

Nứt hậu môn là bệnh đứng hàng thứ ba ở phòng khám hậu môn, chiếm 6-15% số bệnh nhân đến khám các bác sĩ phẫu thuật hậu môn-trực tràng.
  • ĐỊNH NGHĨA & BỆNH SINH NỨT HẬU MÔN
    Nứt hậu môn thường gặp ở tuổi trung niên, tuy nhiên vẫn thấy ở trẻ em và người già. Nam, nữ nhiều như nhau.

    Tổn thương là một vết nứt dài của lớp bì hậu môn, đi từ dưới đường lược đến bờ hậu môn, tương ứng với phần dưới của cơ thắt trong. Hầu hết các vết nứt thấy ở đường giữa-sau ống hậu môn, điều này được giải thích là do cấu trúc các sợi cơ của cơ thắt ngoài có hình ellip với điểm yếu ở hai đầu hình ellip nên không bảo vệ được niêm mạc ống hậu môn khi gặp sang chấn là khối phân to và cứng đi ngang qua, gây ra vết nứt của niêm mạc ống hậu môn ở vị trí này. Vị trí vết nứt ở đường giữa-trước ống hậu môn cũng có gặp nhưng ít hơn nhiều: 10% ở nữ giới và 1% ở nam giới.

    Đa số nứt hậu môn có thể khỏi sau ít tuần lễ điều trị táo bón, nhưng một số có thể trở thành mạn tính (quá 6-8 tuần lễ) và khi đó có thể xuất hiện các tổn thương thứ phát: (1) ở đầu dưới vết nứt là một khối viêm nề và đau, sau sẽ xơ hóa và hình thành mẩu da thừa; và (2) ở đầu trên vết nứt, tại đường lược, có một khối viêm phù nề và xơ hóa tạo thành các nhú hậu môn phì đại hay các polyp xơ; các tổn thương này nên được cắt bỏ trong khi điều trị nứt hậu môn bằng phẫu thuật để giảm nhẹ một số triệu chứng gây khó chịu cho người bệnh (như đau và kích thích khi đi cầu, cảm giác có vật lạ ở hậu môn, ngứa và ướt tại hậu môn, cảm giác đi cầu không hết phân...).

    Ngoài ra, cơ thắt trong dưới đường nứt cũng bị co thắt và xơ hóa một phần gây đau nhói từng cơn ở hậu môn làm cho khó đi cầu và táo bón, phân rắn và to lại tiếp tục gây tổn thương tạo thành một vòng luẩn quẩn.

    Dù là cấp tính hay mạn tính, vết nứt đều có thể nung mủ dẫn đến các áp-xe hậu môn-trực tràng (áp-xe quanh hậu môn, áp-xe hố ngồi-trực tràng, áp xe liên cơ thắt, áp-xe trên cơ nâng hậu môn) và gây ra rò hậu môn thấp với lỗ rò ngoài được mở ra ở đường giữa-sau của hậu môn.
     
  • TRIỆU CHỨNG

    - Rất đau ổ hậu môn khi đi cầu, đau kéo dài hàng giờ. Đau nhói như bị vết cắt hay đau kiểu nóng rát.

    - Ra máu đỏ nhạt khi đi cầu, thường là ít. Triệu chứng này có thể không có.

    - Ngứa hay kích thích quanh hậu môn.

    - Nhìn thấy vết nứt của lớp bì hậu môn, hầu hết ở vị trí đường giữa-sau hậu môn.

    - Một mẩu da thừa nhỏ gần đầu dưới vết nứt, gặp trong trường hợp các vết nứt mạn tính.

    - Chảy ít dịch ở hậu môn, dây vào quần lót.

    - Táo bón là triệu chứng thường thấy.

    - Đôi khi đau hậu môn kèm theo triệu chứng tiểu gắt, tiểu đau hay bí tiểu.
     
  • NGUYÊN NHÂN

    - Phân to hoặc cứng đi qua hậu môn.

    - Táo bón hay rặn khi đi cầu.

    - Tiêu chảy mạn tính.

    - Viêm vùng hậu môn-trực tràng do bệnh Crohn hay bệnh viêm ruột.

    - Tiền sử phẫu thuật vùng hậu môn như cắt trĩ, thắt trĩ bằng vòng cao su, chích xơ, quang đông hồng ngoại... có thể gặp biến chứng nứt hậu môn.

    - Trường hợp nứt hậu môn ở phụ nữ sau sinh tự nhiên, khi đó vết nứt ở vị trí giữa-trước ống hậu môn.

    - Các nguyên nhân ít gặp: giao hợp đường hậu môn, ung thư, HIV, lao, giang mai.
     
  • CHẨN ĐOÁN

    Khi bệnh nhân có cảm giác đau ghê gớm và được mô tả đau như dao cắt xảy ra khi đi cầu phân rắn hay cục phân to thì vấn đề có thể là nứt hậu môn. Cần hỏi kỹ về bệnh sử để loại trừ các bệnh khác đi kèm, cần chú ý đến bệnh viêm đại trực tràng.

    Tam chứng của nứt hậu môn mạn tính là: mẩu da thừa hậu môn ở đầu dưới vết nứt, vết nứt dài ở ống hậu môn từ đường lược đến bờ hậu môn, nhú hậu môn phì đại ở đầu trên vết nứt.

    Khám lâm sàng:

    - Nhìn: thấy mẩu da thừa ở rìa hậu môn phía sau, khi dùng 2 ngón trỏ banh hậu môn thì bệnh nhân than đau và nhìn thấy được vết nứt ở đường giữa-sau ống hậu môn, từ đường lược ra đến rìa hậu môn.

    - Thăm trực tràng: bệnh nhân than đau nhiều, đôi khi không cho thăm khám, cảm nhận được bó cơ thắt trong co thắt mạnh.
     
  • ĐIỀU TRỊ

    Điều trị nội khoa:

    - Làm mềm phân, chống táo bón (thêm chất xơ, uống nhiều nước, tập thể dục đều, dùng thuốc tạo khối phân, thuốc nhuận tràng Psyllium...), hay điều trị tiêu chảy.

    - Ngâm hậu môn với nước ấm ngày nhiều lần: giúp giãn cơ thắt.

    - Thuốc thoa tê tại chỗ: thoa vào ống hậu môn, tránh thoa ở da quanh hậu môn vì có thể gây viêm da.

    - Thận trọng trong việc dùng các thuốc làm giãn mạch và giảm áp lực cơ vòng (nitroglycerin, adalate, diltiazem...) vì có các tác dụng phụ.

    Điều trị bằng dụng cụ:

    - Nong hậu môn dưới gây mê giúp cơ thắt giãn ra, được Gabriel thực hiện từ năm 1948 và được bệnh viện Saint Mark coi là phương pháp lựa chọn kinh điển. Tuy vậy lại có những tác giả coi phương pháp này là thô bạo, nguy hiểm.

    - Chích Botulinum Toxin A vào cơ thắt trong với mục đích làm giãn cơ thắt.

    Phẫu thuật:

    - Ap dụng trong điều trị nứt hậu môn mạn tính.

    - Phẫu thuật được thực hiện với cắt bỏ vết nứt + cắt bên cơ thắt trong ở vị trí 3h hay 9h + cắt bỏ các nhú hậu môn phì đại hay các polyp xơ.
     
ThS BS Dương Phước Hưng

Các tin đã đăng