Chứng thở khò khè sau nhiễm siêu vi

27/05/2013 11:06:00

  • Thở khò khè là gì? Có thể gặp trong những trường hợp nào?

    Thở khò khè là một triệu chứng thường gặp và thường là nguyên nhân làm nhiều người phải tìm đến y tế. Thở khò khè là một tiếng rít có âm vực cao khi thở qua miệng hay mũi, thường nghe thấy ở thì thở ra nhưng cũng có thể gặp ở thì thở vào. Thở khò khè không bao giờ là bình thường và là một triệu chứng không được bỏ qua.

    Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra các triệu chứng khò khè về đêm hoặc sau hoạt động thể lực.

    Đầu tiên phải nghĩ đến hen, vì thở khò khè là một triệu chứng phổ biến của hen ở người lớn. Khi lên cơn hen, ở phổi sẽ xảy ra các hiện tượng sau: co thắt cơ trơn phế quản, tiết đàm nhớt làm bít kín và hẹp thêm phế quản, phù và viêm của lớp trong phế quản. Những hiện tượng này gây ra tiếng thở khò khè, cần biết đó là một trong các dấu hiệu cảnh báo sớm của hen để có thể ngăn chặn cơn hen xảy ra.

    Tuy nhiên không phải mọi trường hợp thở khò khè đều là hen cả. Các bệnh khác như viêm phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đường thở bị tắc hay bị hẹp, đường thở bị đè ép hay bị dị vật hay một số vấn đề của dây thanh... cũng có thể gây ra tiếng khò khè. Đặc biệt hay gặp là hiện tượng thở khò khè sau nhiễm siêu vi.

    Chứng thở khò khè sau nhiễm siêu vi thường xảy ra ở trẻ em vì các phế quản ở trẻ em nhỏ hơn nên khi có tăng tiết đàm nhớt dễ bị tắc hơn người lớn. Tuy nhiên ở một số người lớn có cơ địa nhạy cảm hay dị ứng, sau khi bị cảm cúm vẫn có thể bị chứng thở khò khè và thường được chẩn đoán là Viêm phế quản dạng hen. Nhiễm siêu vi ở các cá nhân nhạy cảm hay có cơ địa dị ứng, có thể kích thích các tế bào biểu mô đường hô hấp tiết ra EDN (Eosinophile-Derived Neurotoxin). EDN là một protein có nguồn gốc từ các hạt của các bạch cầu đa nhân ái toan, hấp dẫn và kích hoạt các tế bào đa nhánh (Dendritic Cells - DCs) làm tăng các đáp ứng miễn dịch, có vai trò trong kháng khuẩn và kháng siêu vi. Sự khác biệt về gen di truyền cũng có thể góp phần làm nồng độ EDN tăng cao. Viêm phế quản dạng hen là một tên gọi trước đây hay được dùng để chỉ một trạng thái bệnh lý không phải hen phế quản nhưng có những triệu chứng giống hen như: ho kéo dài, thở khò khè nhất là về đêm, đôi khi kèm khó thở. Đo chức năng hô hấp bình thường: lưu lượng đỉnh thở ra (PEFR) không giảm. Tuy nhiên ngày nay thuật ngữ viêm phế quản dạng hen không còn đúng nữa, còn dễ gây hiểu nhầm là bệnh này về sau sẽ dẫn đến hen thực sự (điều này có thể đúng chỉ khi trong gia đình có người bị hen).

    Viêm phế quản cấp tính (ngắn hơn 2 tuần): 90% bắt nguồn từ siêu vi, 10% từ vi khuẩn.

    Viêm phế quản mạn tính (tái phát thường xuyên trong vòng hơn 2 năm): thường do một hoặc nhiều yếu tố căn nguyên. Nhiều đợt viêm phế quản cấp tái đi tái lại, thường gặp ở những người nghiện thuốc lá nặng, lâu dài sẽ làm suy yếu và kích thích phế quản tiết ra quá nhiều chất đàm nhầy. Các chất ô nhiễm trong môi trường cũng là nguyên nhân gây bệnh. Ngoài ra, có sự tham gia của nhiều loại tế bào gây viêm cùng với các dạng kích thích khác làm tăng phản ứng phế quản, gây nên tình trạng co thắt, phù nề, tăng xuất tiết ở tế bào phế quản, gây tắc nghẽn phế quản, biểu hiện bằng các cơn khó thở khò khè chủ yếu là khi thở ra. Những biểu hiện này có thể tự nhiên khỏi hoặc do dùng thuốc.

    Về liên quan giữa nhiễm siêu vi và bệnh hen, có một số điểm đáng lưu ý: (1) Siêu vi có thể gây bệnh cho phổi và đường hô hấp ở trẻ em và người lớn mắc bệnh hen; người hen không dễ bị nhiễm siêu vi hơn so với người khác nhưng khi phổi bị nhiễm siêu vi thì bệnh thường nặng hơn; các triệu chứng hen cũng nặng thêm (ít nhất có 40% người lớn hen nặng lên do nhiễm siêu vi); (2) Nhiễm siêu vi đường hô hấp cũng có thể làm phát sinh bệnh hen cho những người không có tiền sử hen (các trường hợp này được gọi là bệnh hen do siêu vi gây ra), thường gặp ở trẻ nhỏ. Ở đây ngoài yếu tố nhiễm các loại siêu vi (RSV, PV, RV), bệnh còn gây ra bởi các yếu tố môi trường khác như các dị ứng nguyên đi kèm và các yếu tố di truyền. Khi đã phát triển thành hen thực thụ, các siêu vi có thể thường kỳ gây ra các đợt bệnh trầm trọng, nhất là cho những người phải nằm bệnh viện hoặc đến thăm nom người bệnh nằm khoa cấp cứu.

    Các tiểu phế quản người hen
  • Các xét nghiệm ít có giá trị chẩn đoán

    Bạch cầu có thể bình thường, tăng khi có bội nhiễm vi khuẩn, hoặc giảm do nhiễm siêu vi; Xét nghiệm đàm: có nhiều xác bạch cầu đa nhân trung tính và cấy đàm thường có thể tìm được vi khuẩn gây bệnh; X-quang phổi: có thể bình thường hoặc rốn phổi đậm.
     
  • Điều trị chứng thở khò khè sau nhiễm siêu vi như thế nào?

    - Ho có đàm trong viêm phế quản cấp tính trong hầu hết các trường hợp là một phản xạ tốt. Nó giúp tống đàm được sinh ra quá nhiều ở đường hô hấp. Tuy nhiên, nếu triệu chứng ho thật sự làm khó ngủ hoặc gây đau thì bác sĩ có thể cho thêm thuốc giảm ho. Khi đàm đổi màu thì có thể dùng thêm kháng sinh theo kinh nghiệm.

    - Viêm phế quản cấp tính: khi bị sốt, thở nhanh, khò khè thì nên ở nhà, giữ ấm, uống nhiều nước. Không cần thiết phải luôn nằm tại giường, nhưng cũng không nên vận động quá nhiều.

    - Viêm phế quản mạn tính: Tránh tiếp xúc với mùi lạ, khói, bụi và người đang bị cảm cúm, không xúc động quá mức. Uống nhiều nước nóng, mặc đồ ấm khi trời lạnh và khô. Cố gắng bỏ thuốc lá. Trong trường hợp viêm phế quản mạn tính, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: bệnh nhân nên được tiêm ngừa cúm và viêm phổi hàng năm.

    - Người khỏe mạnh thường tự khỏi sau 2 tuần, không để lại di chứng gì.

    - Một số trường hợp bệnh nhân bị tăng tính phản ứng của phế quản với lạnh, khói và bụi, ho khan kéo dài đến vài tuần sau.
     
  • Để phòng ngừa khò khè sau nhiễm siêu vi, cần phải:

    - Giữ ấm, tránh lạnh: hạn chế uống nước đá, tránh bớt máy lạnh, quạt máy.

    - Tránh bụi, khói: thường xuyên đeo khẩu trang khi ra đường.

    - Bỏ hút thuốc lá, tránh tiếp xúc với người hút thuốc lá.

    - Không thức khuya, không làm việc quá sức.

    - Chú ý dinh dưỡng đầy đủ, thể dục đều đặn.
     
PGS TS BS Nguyễn Thị Thu Ba

Các tin đã đăng